- Trần Phan
Gần chỗ Pi học tiếng Anh là một trường trung học dân tộc nội trú, tức một cơ sở giáo dục phổ thông dành cho con em đồng bào dân tộc ít người. Có lẽ chủ yếu là Bahnar và H’re. Đoán thế, vì xuống đây các em đều nói tiếng Kinh, nhưng nhìn vào các đôi mắt thì biết. Thật khó để diễn tả những điều ấy như thế nào, nhưng có vẻ như những người đồng bào thuộc về các dân tộc khác nhau đều có những đôi mắt rất riêng. Và đều đẹp.
Tôi không biết khi người ngoài nhìn vào đôi mắt người Kinh thì thấy gì? Có ai biết không? Nhưng tôi thấy những đôi mắt của núi rừng nó thăm thẳm lắm, có gì đó hồ như một nỗi buồn. Nhớ có dạo của một thời tuổi trẻ băng rừng, tôi và những người bạn phải nán lại rất lâu mỗi sáng ở đầu một con dốc, chỉ để chờ một cô gái đi qua. Đúng hơn là chỉ để được nhìn đôi mắt cô ấy. Chỉ thế thôi. Rồi đi.
Những lúc đợi con Pi, nếu không cà phê cà pháo hoặc bù khú gì, tôi lót dép hoặc lê la ở cổng trường. Trước cổng có mấy tiệm tạp hoá. Có lẽ những tiệm này phục vụ chủ yếu cho các em ở đây nên họ bán đủ thứ. Từ quần áo, xà phòng, bột giặt, kẹo bánh, đến móc treo quần áo,… và rượu. Các em cũng mua theo cách của riêng mình. Khi thì một gói dầu gội, hai điếu thuốc, cái bánh tráng hay nửa xị dầu ăn. Những tờ tiền nát nhàu được móc ra dè dặt.
Mà cũng phải thôi, không ít lần tôi gặp cảnh từng tốp bốn năm em băng rừng tìm con chữ. Nhà của chúng đâu đó dưới những rặng núi bạt ngàn mây trắng phía trên kia. Có đứa mở cho tôi xem hành trang trong chiếc gùi mà chúng mang theo. Đôi bộ quần áo cũ, cây rựa cùn, đâu chừng hai lon gạo và bụi mì mới nhổ,… Cái gì của chúng cũng nghèo, chỉ nó tiếng cười và đôi mắt là vô giá thì không đổi được.
Miên man hồi tôi nhận ra mình đang đứng giữa sân trường. Trên ban công tầng hai có chàng trai ôm đàn nghêu ngao hát:
“Một mình qua sông, qua núi đồi, tìm mặt trời và tìm lời ru ngàn đời.
Tôi như con chim lạc bay trên trời cao.
Tôi như con thú hoang lang thang trong rừng sâu…”.
Tôi không biết cái cô độc giữa đại ngàn và cái cô độc giữa xanh xao của lòng người cái nào lẻ loi hơn.
Trần Phan 