Động vật miệng thứ sinh và quanology…

• Trần Phan

Nhiều khi vô tình ta gõ một cái gì đấy trên google nhưng không tìm được cái mong muốn, bù lại, ta đọc được khối cái hay hay. Tìm kiếm những thông tin về sự phân cắt phôi và những biến đổi thứ phát ở thực vật lại nhảy vào sự phân loại khoa học ở động vật và những đặc trưng cơ bản của nhóm có miệng thứ sinh. Thì đọc. Già cả như mềnh, luyện trí nhớ bằng cách tái hiện lại những kiến thức đã quên sạch sành sanh cũng là một cách làm giảm nguy cơ alzheimer và parkinson. Nghe thế.

Nói ra thì dài, mềnh lại không chuyên nên cũng khó diễn đạt. Đại khái trong lịch sử hình thành và phát triển của giới động vật, cách đây khoảng 500 triệu năm (?), trong quá trình hình thành thể xoang, từ một nhóm động vật hai lá phôi đã phân tách thành hai hướng biến đổi khác nhau: [1] kiểu biến đổi thể xoang phân tách hình thành nên nhóm động vật có miệng nguyên sinh (Protostomia) bao gồm các đối tượng như Arthropoda (chân đốt), Nematoda (giun tròn), Mollusca (thân mềm), Annelida (giun đốt),… và [2] kiểu thể xoang lõm ruột hình thành nên nhóm động vật miệng thứ sinh (Deuterostomia) bao gồm các đối tượng như Echinodermata (da gai), Hemichordata (nửa dây sống), Chordata (có dây sống),…

Đặc trưng cơ bản của hai nhóm động vật này rất khác nhau nhưng điểm nổi bật là ở nhóm động vật có miệng nguyên sinh (Protostomia) là miệng con trưởng thành được hình thành từ vị trí miệng phôi. Ngược lại, ở nhóm động vật có miệng thứ sinh (Deuterostomia), miệng của phôi sẽ hình thành nên hậu môn của con trưởng thành. Thuộc nhóm thứ hai này có con người chúng ta – Homo sapiens sapiens Linnaeus, 1758.

Tự nhiên viết đến đây lại nhớ đến câu thành ngữ “miệng quan trôn trẻ”. Mềnh nghĩ câu này chắc là dùng để nói chuyện của những ngày xưa thôi chứ ở thời này về lý thuyết thì làm gì có quan, mà cho dù thực tế nếu có thì quan nào cũng hồng cũng chuyên nên miệng là miệng và hậu môn là hậu môn. Ấy thế nhưng nhìn kiểu nói một đằng làm một nẻo, nói ú ớ, nói ngu ngu, nói thối um thời nay cũng còn nhiều nên cứ băn khoăn mãi. Ừ, thì không phải là một trong những định luật nổi tiếng của nhà sinh vật học người Đức Ernst Haeckel được phát biểu vào năm 1866 rằng “sự phát sinh cá thể lặp lại một cách rút gọn sự phát sinh chủng loại” đó sao? Biết đâu “miệng quan trôn trẻ” lại là một bằng chứng tiến hóa ủng hộ định luật phát sinh sinh vật của E. Haeckel? Kiểu này mềnh nghĩ rằng nên chăng có một ngành khoa học lấy quan làm đối tượng nghiên cứu và đặt tên là quanology (!)

.

.