Tháp Đôi [ảnh]

• Trần Phan

Kéo dài từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ thứ 19, vương quốc Chăm Pa (tiếng Chăm là Campapura – đô thị Chăm hay Nagara Campa – xứ sở Chăm) trải qua tên gọi: Lâm Ấp, Hoàn Vương, Chiêm Thành (Campanagara) và Thuận Thành (Nagar Cam). Theo các tài liệu lịch sử, lãnh thổ Chăm Pa lúc mở rộng nhất kéo dài từ dãy Hoành Sơn ở phía Bắc đến Bình Thuận ở phía Nam. Từng là một vương quốc độc lập, hùng mạnh với nền văn hóa phát triển rực rỡ, trải qua bao biến cố lịch sử, người Chăm hiện nay, theo tài liệu của Ủy ban Dân tộc Chính phủ Việt Nam năm 2008 là khoảng hơn 145.000 người, xếp thứ 14 về số lượng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam và sống rãi rác ở các tỉnh phía Nam như Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai, Tây Ninh, Bình Phước, Thành phố Hồ Chí Minh, An Giang,…

Tôi may mắn sinh ra trên vùng kinh đô Vijaya. Đâu đó trên dải đất Miền Trung đầy nắng và gió vẫn trầm mặc những ngôi tháp Chăm soi bóng thời gian hay rêu phong những dấu thành trì vàng son nhạt nét,… Ngẩn ngơ bên Po Rome (Ninh Thuận), lang thang Po Klaung Garai (Phan Rang), trầm tư bên Po Nagar (Nha Trang) hay lắng nghe dòng róc rách của lịch sử dưới chân Thánh địa Mỹ Sơn,… Với tôi, nền văn hóa nói chung và kiến trúc Chăm Pa nói riêng luôn có ấn tượng hết sức mạnh mẽ…

Bình Định, ai cũng biết là nơi khởi nguồn của những bước chân Tây Sơn huyền thoại, nơi lắng đọng của hồn thiêng sông núi trong danh tửu Bàu Đá có một không hai nhưng có lẽ còn nhiều người chưa biết Bình Định là kinh đô phồn hoa trong thời kỳ Chăm Pa có quốc hiệu là Chiêm Thành. Vijaya được xây dựng dưới triều đại của vua Harivarman II vào năm 988 và bị phá hủy vào năm 1471 trong cuộc chinh phạt với binh lực thủy bộ hùng hậu của vua Lê Thánh Tông. Cách đây khá lâu, khi đứng bên “lối xưa xe ngựa hồn thu thảo” của kinh thành cổ, tôi đã nói với hai người bạn là blogger Nguyễn Thuận Phong (từ Huế) và Lucia Phan (từ Sài Gòn) “chỗ các bạn đang ngồi, ngày xưa, vào các buổi chiều, Huyền Trân công chúa tựa lưng ngóng về cố quốc…”.

Đồ Bàn thất thủ, lịch sử đã sang trang nhưng dấu rêu phong vẫn in hằn trên cuồn cuộn của dòng chảy,… Theo Quách Tấn (Nước non Bình Định), Bình Định hiện còn 8 cụm tháp. Hôm nay, giới thiệu một vài hình ảnh chụp Tháp Đôi để có dịp, bà con tiện ghé thăm khi ngang qua miền đất võ trời văn…

Trích sau đây một đoạn nói về Tháp Đôi trong cuốn “Nước non Bình Định” của Quách Tấn để tiện theo dõi…

[…] Đầu thành phố Quy Nhơn lại có tháp Hưng Thạnh, Pháp gọi là tháp Kmer (Cờ Me), người mình thường gọi là tháp Đôi.

Mang tên là tháp Đôi là vì tháp có hai ngọn đứng song song trên khoảnh đất liền, một ngọn cao một ngọn thấp, xê xích nhau bên chín bên mười. Tháp trông có vẻ hiền lành, khiêm tốn và đối với cảnh vật chung quanh coi bộ hòa hảo, chớ không có ý cô cao, độc lập như những ngọn tháp vừa qua.

Ở phía bắc tháp có một dãy núi chạy xuống và ở phía tây có một nhánh sông (chi lưu của sông Hà Thanh) chảy ngang. Trên sông có hai cầu, một cầu xe hỏa, một cầu ô tô bắc song song. Người ta gọi là cầu Đôi.

Tháp đã đôi mà cầu cũng đôi – cũng thật hữu tình quá. Bởi vậy những cặp tình nhân thường mượn cảnh cầu cảnh tháp để ngỏ nỗi lòng với nhau. Rằng:

Cầu Đôi nằm cạnh tháp Đôi,

Vật vô tri còn đèo bồng duyên lứa,

Huống chi tôi với mình.

.

Lại hát nữa rằng:

.

Tháp kia còn đứng đủ đôi

Cầu nằm đủ cặp, huống chi tôi với nường.

Tháp ngạo nắng sương,

Cầu nương sắt đá.

Dù người thiên hạ,

Tiếng ngã lời nghiêng,

Cao thâm đã chứng lòng nguyền,

Còn cầu còn tháp, còn duyên đôi lứa mình.

Non sông nặng gánh chung tình.

.

Xem thêm “Nước non Bình Định: các ngọn tháp”

.

Tháp Đôi...

.

Nhìn từ hướng Tây - Nam...

.

Nhìn từ hướng Đông - Nam...

.

Bệ đáy tháp tạc bằng đá nguyên khối...

.

Cổng vào tháp Bắc...

.

Hoa văn tinh xảo trên vòm tháp...

.

Các phù điêu rất sinh động…

.

Chim thần Garuda…

.

Linga và Yoni được thờ bên trong tháp Bắc

.

Đỉnh tháp Bắc nhìn từ bên trong. Hình như đang soi bóng xuống thời gian…

.

Nghiêng...

.
.

Trầu cau…

.

Và vũ điệu giao duyên…

.

Tháp đôi dừa cũng thành… đôi

.
.
.